Մեսրոպ Մաշտոցի պատմական առաքելությունը: Հայաստանում քրիստոնեությունը պետական կրոն հռչակվելուց հետո հայոց լեզվով եկեղեցական գրականության բացակայությունը, առավել ևս Աստվածաշնչի ասորերենով և հունարենով ընթերցումներն անհնարին էին դարձնում ժողովրդի ծանոթանալու քրիստոնեական վարդապետությանը:
Մեսրոպ Մաշտոցը ծնվել է 361 թ. Տարոն գավառի Հացեկաց գյուղում՝ կարճազատ Վարդանի ընտանիքում: Ներսես Մեծի օրոք կրթություն ստանալուց հետո նա Տարոնից մեկնում է Մեծ Հայքի թագավորության մայրաքաղաք` Վաղարշապատ, և Խոսրով IV-ի արքունիքում զինվորական ծառայություն կատարում:
Փայլուն տիրապետելով մայրենի լեզվին` Մեսրոպ Մաշտոցն արքունիքի միջազգային գրագրություններում կիրառում էր նաև հունարենի,ասորերենի, պարսկերենի իր իմացությունը: Թողնելով ծառայությունը հայոց արքունիքում՝ Մաշտոցը քարոզչական գործունեության նպատակով գնում է Գողթան գավառը: Մեսրոպ Մաշտոցը հայերեն բանավոր թարգմանում է Սուրբ Գիրքը:
Մինչ նա Գողթան գավառում էր, Աստվածաշունչը Հայաստանի մյուս գավառների եկեղեցիներում կարդում էին ժողովրդի համար անհասկանալի օտար լեզվով:
Հայ գրերի գյուտը և նշանակությունը: Մեսրոպ Մաշտոցը Գողթն գավառում քարոզչության ժամանակ միտք հղացավ հայոց լեզվի նշանագրերը գտնել և ամենայն ջանասիրությամբ իր անձը նվիրեց այդ մեծ գործին:
Վերադառնալով Այրարատ՝ Մեսրոպ Մաշտոցն իր մտադրության մասին հայտնում է հայոց կաթողիկոս Սահակ Պարթևին և ստանում նրա հավանությունը: IV դարի վերջին գումարվում է եկեղեցական ժողով, որտեղ, ըստ Կորյունի, որոշվում է <<հայ ազգի համար նշանագրեր գտնել>>: Վռամշապուհ արքայի հովանավորությամբ խնդրի լուծմանն անմիջապես ձեռնամուխ են լինում Սահակ Պարթևն ու Մեսրոպ Մաշտոցը:
Վռամշապուհի կարգադրությամբ Մեսրոպ Մաշտոցը, ձեռնարկելով նոր նշանագրեր ստեղծելու գործը, մի խումբ աշակերտներով մեկնում է Ամիդ, Եդեսիա և Սամոսատ քաղաքները:
Մեսրոպ Մաշտոցն աշակերտներին երկու խմբի էր բաժանել` մեկին կարգելով ասորական դպրության, իսկ մյուսին` հունական: Վերջապես 405 թ. Ուռհայում (Եդեսիա) Մաշտոցը ստեղծում է հայոց գիրը:
Մեսրոպ Մաշտոցը, գալով Սամոսատ քաղաքը, գտնում է հունարեն գրչության արվեստի խորագիտակ Հռոփանոսին, որը գեղագրում է Մեսրոպ Մաշտոցի պատրաստած 36 նշանագրերը, որոնցից յուրաքանչյուրին Հայոց աշխարհի մեծ ուսուցիչն անուն էր տվել. <<Այբ, բեն,գիմ, դա… >>: Եղիշեի գնահատմամբ՝ <<Այբն է մայր իմաստութեան…>>:
Սուրբ Գրքի հայերեն թարգմանությունն անվանվեց Աստվածաշունչ, որից հայերեն թարգմանված ու գրված առաջին նախադասությունն էր.<<Ճանաչել զիմաստութիւն եւ զխրատ, իմանալ զբանս հանճարոյ>>:
Հայրենիք վերադարձող Մեսրոպ Մաշտոցին Երասխի ափին մեծ հանդիսավորությամբ դիմավորում են Վռամշապուհ արքան, Սահակ Պարթև կաթողիկոսը: Ապա նրանք միասին գալիս են մայրաքաղաք: Մեսրոպ Մաշտոցն անմիջապես ձեռնամուխ է լինում հայերեն այբուբենով մանուկների ուսուցմանը: Մեսրոպ Մաշտոցը՝ հայ դպրության հիմնադիրը, գրել է հոգևոր ճառեր, երգեր, հատկապես շարականներ: Սահակ Պարթևը նույնպես գրել է եկեղեցական կանոններ, թղթեր (նամակներ) ու հոգևոր երգեր:
Դպրոցը: Սբ. Մեսրոպ Մաշտոցը և Սբ. Սահակ Պարթևը կրթական աշխատանքը ծավալեցին նախ Հայաստանի կենտրոնական երկրամասերում` մայրենի լեզվով դպրոցներ հիմնելով: Առաջին վարդապետարանը՝ բարձրագույն դպրոցը, հիմնադրվեց Վաղարշապատում: Այստեղ պատրաստվում էին վարդապետներ՝ ուսուցիչներ,որոնց շարքում էր նաև Մաշտոցի վարքագիր Կորյունը: Այն ժամանակ Սահակ Պարթևը մեծ հոգատարությամբ զբաղվում էր նաև իր թոռան՝ հայոց ապագա սպարապետ Վարդան Մամիկոնյանի կրթությամբ:
Այնուհետև Մեսրոպ Մաշտոցը հայոց դպրոցներ է հիմնում նաև Արցախում (Ամարասի դպրոցը), Սյունիքում, Գողթան գավառում: Սահակ Պարթևի նամակով Մաշտոցը Վարդանի հետ ներկայանում է բյուզանդական կայսր Թեոդոսիոս II-ին, ստանում է նրա համաձայնությունը Արևմտյան Հայաստանում ևս դպրոցներ բացելու մասին:
Հայոց գրերը հայ ժողովրդի համար դառնում են գոյատևման, ազգային ինքնության, արժեհամակարգի պահպանման հզոր միջոց բոլոր ժամանակներում:
Էրիկա 